آسیب های اجتماعی

دکتر عباس حاتمی:

تعریف:

هر نوع رفتاری که باعث آسیب رساندن به سلامت افرادجامعه شود؛ بعبارتی انحراف از هنجارهای پذیرفته شده علمی و شرعی را با توجه به شرایط روز جامعه گویند. در یک جامعه سالم هنجارهای اجتماعی یا رفتارهای معقول شهروندان عبارتنداز: داشتن سلامت روانی، اعتماد شهروندان به یکدیگر، پرهیز از ریا و دروغ، احترام به حقوق دیگران (ارتباطات درست اجتماعی)، احترام به قوانین مشروع؛ اعتماد متقابل ملت و حاکمیت.

لازم بذکر است در جوامع سنتی برخی هنجارها برای نسل جوان چندان جذاب نیست و نمی توان آنرا بحساب ناهنجاری گذاشت زیرا جوانان با توجه به شرایط حاکم بر جامعه، مطالبات جدیدی دارند و بهتر است جهت رضایت آنان هنجارهای سنتی را با یافته های جدید علمی تلفیق کرد. بنابراین تعریف هنجارهای اجتماعی ثابت نیست وبسته به زمان تغییرمی کند.

 نمونه ای از آسیبهای اجتماعی

 تن فروشی (روسپیگری یا کارگرجنسی، فروش اجزای بدن مثل فروختن کلیه)، فرار از منزل، کودکان کار، زنان خیابانی،جراحی تناسلی دختران (ختنه)، همسرآزاری، اعتیاد به مواد مخدر یا الکل یا اینترنت، دروغگویی، ریاکاری، تخریب محیط زیست، فرار نخبگان (باعث خروج سرمایه ها و ترقیق ژن باهوشی می شود)، اختلالات جنسی (همجنس گرائی، تغییرجنسیت)، ترک تحصیل کودکان، ازدواج اجباری، پایین بودن سن ازدواج، کودک آزاری، خشونت خانگی و خیابانی، طلاق فیزیکی و عاطفی؛ متلک پراکنی خیابانی؛ سرقت؛ بیسوادی یا کم سوادی؛ بی اعتمادی؛ خیابان گردی؛ گدایی؛ خرافه پرستی؛ زباله گردی، مزاحمت تلفنی یا مزاحمت اینترنتی.

 علت بوجودآمدن آسیبهای اجتماعی

 آسیبهای اجتماعی معلول یکسری مشکلات هستند:

۱- تعارض سنت با مدرنیته و عدم سازگاری این دو توسط رهبران فکری جامعه، بعبارتی تلفیق نکردن ارزشهای سنتی با ارزشهای اجتماعی دوران جدید.

۲- تغییرگروههای مرجع: امروزه اینترنت، تلویزیونهای ماهواره ای، تلفنهای همراه و … در انتشار فرهنگها و ارزشهای مختلف (اجتماعی، هنری، اخلاقی و …) نقش بسیار بالایی  دارند و برای برخی گروه های اجتماعی بویژه جوانان مرجع هستند. گروههای مرجع سنتی برای تاثیرگذاری بر نسل جوان به دانش نونیازدارند.

۳- ناکارآمدی نظام آموزشی در ارائه تئوریهای جدید زندگی اجتماعی با توجه به دست آوردهای جدید علمی.

۴- بیکاری و فقر: یک درصدرشد بیکاری باعث رشد ۱٫۶ درصدسکته قلبی و ۷% جرائم میشود.

۵- تعارضات فرهنگی (وجود فاصله زیاد در فرهنگ رسمی و غیر رسمی).

۶- تغییربرخی ارزشهای اجتماعی (مثل مدپرستی، زندگی شهرنشینی؛ رفاه طلبی).

۷- احساس ناکامی درجامعه باعث پرخاشگری می شود؛ وقتی بمردم قول خوب شدن اوضاع اقتصادی و اجتماعی داده می شود ولی مردم عملا”شاهدگرانی و خشونت اجتماعی هستند؛ احساس ناکامی در جامعه بوجودمی آید و قدرت تحمل شهروندان نسبت به یکدیگر کم می شود.

۸- عدم استقلال مالی زنان، بویژه درآمد زنان خانه دار از کل درآمدخانوار مشخص نیست و درخانوارهای مختلف برخورد سلیقه ای پیش می آید. زن خانه دار باید درآمد مشخص داشته باشد.

۹- قوانین ناکارآمد و غیرجذاب برای نسل جوان،بعنوان مثال مجازات زندان در کاهش آسیبهای اجتماعی نه تنها موثر نیست، بلکه آسیب جدیدی ایجاد می کند، یا منع استفاده از تلویزیونهای ماهواره ای در دنیای جدید طرفدار زیادی ندارد. اگر قانون مورد اقبال عمومی نباشد اکثر مردم آنرا نقض می کنند و به قانون شکنی عادت می کنند.

۱۰- کمبود شادی درجامعه؛ عدم تامین نیازهای جنسی که باعث افزایش پرخاشگری می شوند.

۱۱- بالابودن نرخ رشد جمعیت؛ باید سیاست متعادل سازی جمعیت کشور با توجه به امکانات عملی شود، جمعیت فقیر و بی سواد آمار آسیب ها را بالا می برند.

 راهکارهای کاهش آسیبهای اجتماعی

۱- تلفیق ارزشهای سنتی باهنجارهای جدید اجتماعی توسط رهبران فکری جامعه (اندیشمندان، جامعه شناسان، روحانیون، روانشناسان و تحلیل گران).

۲- پذیرش این واقعیت که ۷۰% جمعیت کشور جوانانی هستندکه مطالبات جدیدی دارند و سیاستگذاریها باید انتظارات آنان را تامین کند.

۳- افزایش مراکز تفریحی و توریستی داخلی و خارجی برای شاد کردن مردم. در یک جامعه ای شاد میزان خشونت کم می شود و عقل گرایی افزایش می یابد.

۴- آموزش نحوه استفاده از اینترنت و تلویزیونهای ماهواره ای درجهت نیل به اهداف توسعه ای (آموزش سواد رسانه ای).

۵- ریشه کنی فقر فرهنگی (اجبارکردن آموزش عمومی تا دیپلم) و اقتصادی.

۶- آموزش فرآیندجهانی شدن و استفاده از مزایای آن جهت سازگاری با تحولات بین المللی.

۷- حذف کامل خشونت کلامی از رسانه ملی و مراکز رسمی دولتی.

۸- کاهش قوانین مبتنی بر محرومیت و ممنوعیت؛ با اقدامات پلیسی مسائل اجتماعی قابل حل نیست؛ زیرا قوه قهریه باعث عادی شدن خشونت می گرددد و خشونت به عادت شهروندان تبدیل می شود. مردم باید یاد بگیرند تا مشکلات را با گفتگو حل کنند. قانون رفتار را بررسی می کند نه نیت را.

۹- بوجود آمدن نهادهای اجتماعی غیردولتی .

۱۰- ایجاد مراکز پژوهشی در خصوص تحقیق در مورد سیستمهای فنی-اجتماعی و تاثیر متقابل تکنولوژی بر جامعه (مثل تاثیر اینترنت برجامعه و برعکس). نفی کردن واقعیت ها و ارائه نظرات غیرعلمی مشکلی راحل نمی کند. مجازات زندان و اعدام نیز خشونت ایجادمی کنندچنانچه اعدام معتادان در اوایل انقلاب و ممنوعیت استفاده از ویدئو مشکلی را حل نکردند.

 آمار و آسیبهای اجتماعی

۱- میانگین جهانی زندانیان ۱۳۰نفر به ازای ۱۰۰ هزار جمعیت و در ایران ۲۱۵ نفر؛ ترکیه ۹۹ و عربستان ۱۱۰ نفر بوده است (سال۸۹).

۲- طبق آمارسال ۸۹ اداره زندانها ۴۰% زندانیان تجربه قبلی داشتند؛ بعبارتی زندانی کردن افراد مانع وقوع جرم نمی شود باید ریشه های آسیبهای اجتماعی یعنی فقر؛ ناکامی؛ بی عدالتی و ضعف قانونی را از بین برد.

۳- پانزده میلیون نفر از مردم ایران درگیرمستقیم وغیر مستقیم مشکل اعتیاد هستند و زندگی مختل شده دارند.گردش مالی مواد مخدر در جهان در سال ۲۰۱۲ معادل ۱۶۰۰ میلیارد دلار بود که ۲۵۰-۲۳۰ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده است.

۴- از میان ۱۳۶ کشور جهان در سال ۲۰۰۹ رتبه جامعه ایران از نظر شادی ۹۶ بود.

۵- در یک بررسی ۹۰ درصد کودک آزاری ها درخانه و ۵۰% مردان تنبیه بدنی فرزند را حق خود می دانسته اند (سال۸۸).

۶- بگفته سردار بتولی رئیس اداره آگاهی در سال ۸۸ حدود ۲۸% کل قتلها و ۵۵% قتل زنان توسط بستگان درجه یک آنان صورت گرفته است. بنابر گزارش سازمان پزشکی قانونی در سال ۸۹ درایران ۲۲۰۰ قتل در سال علاوه بر ۲۱۰۰۰ قتل ناشی از تصادفات رانندگی صورت گرفته که ۱۱۰۰ مورد آن مربوط به قتل باسلاح سرد مثل چاقو بوده است. میانگین جهانی قتل ۲٫۵ مورد به ازای۱۰۰ هزار نفر جمعیت و درایران ۳نفر؛ در ترکیه ۲٫۹ و در ازبکستان ۱٫۵ در سال۲۰۱۰ بوده است. پلیس مهمترین علت نزاع ها را اختلافات قبلی ۳/۱۸%؛ مسائل منکراتی ۹/۱۵%؛ نزاع بدون مقدمه ۱۲%؛ سرقت ۸٫۶ درصد اعلام کرده که سال ۸۹ نسبت به ۸۸ حدود ۱٫۴% رشدداشته است.

۷- پنجاه و پنج درصد والدین بعد از ۵ سال متوجه اعتیاد فرزندان خود می شدند.

۸- در ایران روزانه ۱۲ نفر خود کشی و ۳نفر با سلاح سرد (مثل چاقو) کشته می شوند (پزشکی قانونی ۱۳۹۰).

۹- شصت درصد دخترها تمایل به جراحی بینی داشتند (دکتر ابهری آسیب شناس ۸۹).

۱۰- سلامت در ایران از نظر برنامه ریزی کلان و اختصاص منابع مالی در اولویت ۱۵ و در جهان پیشرفته دراولویت ۵ قرار دارد (رئیس نظام پزشکی – روزنامه اعتماد ۹۰/۵/۴).

۱۱- در ۳ ماهه نخست سال ۹۰ طلاق در تهران نسبت به سال ۸۹ حدود ۱۴% رشد و ازدواج ۱۰%کاهش داشته است (همشهری ۹۰/۵/۱۱ نقل از مدیر کل ثبت احوال تهران).

در ۷ ماهه نخست۱۳۹۲ آمار طلاق ۶% افزایش و آمار ازدواج ۵% نسبت بمدت مشابه سال ۱۳۹۱ کاهش داشته است.

۱۱- طلاق عاطفی درشهرهای بزرگ ایران ۸۰% است (دکتر اقلیما رئیس انجمن مددکاری؛ ۹۰/۱۲/۱ همشهری).

۱۲- به گفته معاون اجتماعی قوه قضائیه آمار پرونده های ورودی به قوه قضائیه عبارتست از: سال۸۷ حدود ۷میلیون، ۸۸حدود ۱۱ میلیون و ۸۹ بیش از ۱۳ میلیون.

بالابودن پرونده های قضایی از یک سو نشان از رشد مدنیت در جامعه است که بجای توسل به زور و دعوا به دستگاه قضایی روی می آورند، از طرف دیگر نشان از مشکلات عدیده در جامعه است که موید پایین بودن پیشگیری از وقوع جرم است.

۱۳- نرخ بزهکاری و جرم در سال۲۰۱۱ در قطر پایین ترین رقم یعنی ۵/۰به ازای هر۱۰۰۰۰۰نفر جمعیت بود که متوسط جهانی آن ۴ در همان سال بود.

۱۴- در ۶ ماهه نخست ۱۳۹۱ نسبت به سال قبل در کشور طلاق ۶% افزایش و ازدواج ۵% کاهش داشته است.

۱۵- طبق گزارش مرکز پژوهشهای مجلس در سال۱۳۹۰ خسارات ناشی از تصادفات رانندگی درایران ۵۲ هزار میلیارد تومان بود.

۹۲/۹/۶ دکترعباس حاتمی