ایده اولیه راه اندازی شبکه تلویزیونی نیکوکاری

مقدمه

در ایده اولیه سیاستهای کلی تامین اجتماعی و نیز تبیین الگوی اسلامی–  ایرانی پیشرفت بر لزوم بسط و ترویج “مسابقه خیر” تاکید و تصریح شده است و در قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور و قانون برنامه ششم توسعه کشور نیز بر ضرورت تقویت “گفتمان خیرجمعی” و “خیر اجتماعی” و توسعه مشارکتهای مردمی در این زمینه حکم شده است. در همین راستا بنظر می رسد راه اندازی یک “شکبه تلویزیونی” برای این منظور از سوی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران می تواند به زمینه سازی تحقق احکام موصوف کمک نماید .

در شبکه های مختلف تلویزیونی صدا و سیما (در سطح ملی و استانی) اقدامات و فعالیتهای خوبی درخصوص ترمیم فرهنگ نیکوکاری ، ایثار، خیر خواهی و … بصورت موردی (در زمان بروز حوادث) مناسبتی و براساس مناسبتهای مذهبی ( ماه مبارک رمضان، دهه کرامت و …) مناسبتهای تقویمی (در آستانه بازگشایی مدارس و یا در آستانه عید نوروز) صورت می پذیرد که امر پسندیده و تاثیر گذاری است ولیکن بنظر می رسد با توجه به شرایط خاص جامعه در زمینه فقر، محرومیت، ابتلاء به آسیب های اجتماعی، و ضرورت ارتقاء سرمایه اجتماعی و همبستگی اجتماعی از طریق بسط و تقویت گفتمان خیر و مشارکتهای اجتماعی، بهتر است یک شبکه تخصصی و اختصاصی در این زمینه ایجاد شود که بطور مستمر به مسائل مربوط به نیکوکاری و خیر خواهی بپردازد چرا که بعضاً بخاطر امتزاج فعالیتهای موردی و مقطعی در سایر شبکه های تلویزیونی با تبلیغات تجاری و یا اسپانسری بنگاههای اقتصادی و اثرات گذرا و موقتی آنها، بسط و ترویج این گفتمان و بویژه نهادینه شدن آن به سختی صورت می پذیرد و جریان سازی مستمر حاصل نمی آید .

استنادات و احکام قانونی و اسناد بالادستی

• بندهای ۳ و ۶ اصل دوم قانون اساسی ( سیر تکاملی انسان به سوی خدا و کرامت و ارزش والای انسانی )
• بندهای ۱ و ۲ و ۱۲ اصل سوم قانون اساسی ( ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی و رفع فقر و محرومیت )
• اصل ۱۷۵ قانون اساسی و اصل ۴۳ ( اهداف و نحوه اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران )
• سند چشم انداز ( حفظ کرامت و حقوق انسان ها و دوری از فقر )
• سیاستهای کلی نظام اداری ( کرامت انسانی و ارج نهادن به سرمایه های انسانی و اجتماعی )
• سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور (حیات طیبه (زندگی فردی و اجتماعی مطلوب اسلامی))
• سیاستهای کلی جمعیت ( ارتقاء وفاق و همگرایی اجتماعی )
• سیاستهای کلی بخش مشارکتهای اجتماعی ( تقویت سازوکارهای مشارکت همگانی )
• بند «پ» ماده ۳۷ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور درخصوص سند جامع سبک زندگی اسلامی –  ایرانی و ترویج روحیه مشارکت و فرهنگ تعاون
• جزء ۶ بند «پ» ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور درخصوص گفتمان خیر جمعی و مسابقه خیر
• بند «ت» ماده ۲ قانون برنامه ششم توسعه درخصوص تبیین موضوع ” پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی و سبک زندگی اسلامی – ایرانی بعنوان موضوع محوری برنامه ششم توسعه (موضوعات خاص کلان و فرابخشی)
• بند «ج» ماده ۳۸ و جزء «پ» بند ۵ ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه درخصوص باز اجتماعی شدن محکومان
• بند ب» ماده ۸۰ درخصوص ترویج رویکرد خیر اجتماعی

علاوه به مراتب فوق، شرح وظایف قانونی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بویژه احکام مندرج در اصول قانون اساسی از جمله در زمینه رشد فضائل اخلاقی جامعه و … و نیز سیاست های تبیین شده برای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقتضاء می نماید که این سازمان با راه اندازی یک تلویزیونی نیکوکاری نسبت به بسط و ترویج “مسابقه خیر” و “گفتمان خیر جمعی ” اقدام نماید.

خیر خواهی، نیکوکاری و نوع دوستی در آموزه های اسلامی –  ایرانی

برخی احکام شرعی منجر به تامین منابع برای ارائه خدمات اجتماعی می گردند که این احکام و نظامات فقهی، تناسب مستقیمی با اهدافی از جمله زکات، خمس،کفارات، زکات فطره، صدقه، انفاق، احسان و هبه، امور حسبیه، وقف، نذر، عهد و قسم، وصیت در ثلث ماترک، قرض الحسنه، اموال بدون صاحب، انفال و فیء، خراج و جزیه ، مالیات دارند.

همچنین اصول اساسی مورد توجه اسلام در زمینه نحوه ارتباط و تعامل و نوع نگاه انسان مومن به سایر افراد عبارتند از : نوع دوستی، قسط و عدالت، مذموم بودن فقر، احسان و انفاق، برادری ایمانی نوع دوستی و تضامن اجتماعی یکی از وجوه اساسی زیست مسلمانی است. بر این اساس، هر مسلمانی در قبال زندگی دیگران (به ترتیب نسبت به اعضای خانواده، اقربا و خویشاوندان، همسایگان و …) مسئول است. نتیجه آنکه تکافل اجتماعی یک وظیفه عام برای مسلمانان و یک وظیفه خاص برای حاکم اسلامی است و بطریق اولی حاکم اسلامی به حکم وظیفه ای که برای بسط عدالت دارد، بایستی در این زمینه گامهای بیشتری بر دارد و اگر انجام این وظیفه برای هر یک از مسلمین واجب کفائی است برای حاکم اسلامی واجب عینی است و این حاکم برای ایفای وظایف و مأموریت های ذاتی و همچنین برای ایجاد مقبولیت و مشروعیت حاکمیت خویش باید در زمینه تکافل اجتماعی گام بردارد .

شواهد و قرائن تاریخی از سازوکارهای مرتبط با نوع دوستی و همبستگی اجتماعی در تاریخ باستانی ایران حاکی از آن است که در دوره مادها سازوکاری شبیه بیمه یا توزیع ریسک تحت عنوان ”کورتش“ وجود داشته است و خانواده های کشاورزان و شبانان که مستمند شده ولی هنوز همه چیز خود را از دست نداده بودند بصورت دسته جمعی و تعاونی کار می کردند و از زمین سهم می بردند. این نظام بر اساس تأمین خانواده بنیاد شده بود و با از بین رفتن یا ضعف فرد، خانواده ضعیف نمی شد بلکه خانواده نسق تعاونی خود را داشت و افراد کارآمد آن وظیفه واحد خود را انجام می دادند.

داریوش در کتیبه معروف خود می گوید: ”در دوره او کارگر و کارفرما هیچکدام بر هم ظلمی روا نمی داشتند“.

کارگران خارجی ممالک تحت تصرف امپراطوری ایران که در بنای تخت جمشید شاغل بودند همانند ایرانیان حقوق می گرفتند و به کارگران حقوق نقدی و غیر نقدی و حتی مساعده پرداخت و غرامت دستمزد ایام بارداری نیز به زنان به عنوان“پیشکشی“ پرداخت میشده است.

مراسم “تاسو” در عشایر ایل بختیاری ایران نوعی پوشش تأمین اجتماعی برای توزیع ریسک بین اعضای ایل و قبیله بوده است.

دروقفنامه ربع رشیدی تبریز(که مشابه نظامیه بغداد بوده است) کارگران با مشارکت در پرداخت حق بیمه از پوشش های بیمه ای برخوردار بوده اند.

اهداف و برنامه های شبکه

–  بسط و ترویج فرهنگ ایثار، ازخودگذشتگی، نوع دوستی، تعاون، همیاری، انفاق، عفو، گذشت، خیرخواهی، نیکوکاری، وقف، خیریه، ذکات و … .

– تبیین پیشینه و سیر تطور تاریخی و ادبی مفاهیم خیر خواهی و نیکوکاری در تمدن اسلامی – ایرانی

– حفظ و احیای سنت‎ها، هنجارها، ارزشها و آموزه های ایرانی اسلامی معطوف به امور خیریه نظیر گلریزان، تاسوگری و … .

– معرفی و تبیین وظایف و مأموریتها و تشریح فعالیتهای دستگاههای اجرایی و سازمانها و نهادها و بنیادهای حاکمیتی و دولتی فعال در حوزه خدمات اجتماعی (امور حمایتی و امدادی) نظیر کمیته امداد و سازمان بهزیستی

– معرفی اشخاص حقیقی و حقوقی خیرخواه و نیکوکار و آشنایی با واقفان و موقوفات مربوط به امور خیریه، موسسات خیریه، سازمانهای مردم نهاد خیریه و معرفی و تجلیل از چهره های ماندگار در زمینه امور خیریه

– معرفی خیرین مسجد ساز، مدرسه ساز، بیمارستان ساز و …

– معرفی آستان های مقدس و بقاع متبرکه و امور وقفی و خیریه مرتبط با آنها

– تبیین گفتمان خیر و مسابقه خیر از منظر آموزه های دینی و تمدنی و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی – ایرانی

– بسط و ترویج راههای مقابله و کاهش آسیب های اجتماعی و تشریح فعالیت های خیریه معطوف به ترمیم و جبران خسارات تبعات و عوارض ناشی از آسیب های اجتماعی

– زمینه سازی بازاجتماعی شدن محکومان و مجرمان و افراد آسیب دیده اجتماعی

– بسط و تحکیم نهاد خانواده و نیز امور حمایتی و امدادی اجتماع محور و مبتنی بر نهاد خانواده

– بسط و ترویج مقوله مسئولیت اجتماعی – شرکتی و معرفی بنگاههای اقتصادی و تجاری موفق در عرصه مسئولیت اجتماعی که منابع مربوطه را صرف امور خیریه می رساند.

– معرفی نجات یافتگان از آسیب های اجتماعی ، محکومان ، مجرمان و مبتلایان بازاجتماعی شده و مددجویانی که در اثر حمایت و امداد اجتماعی توانسته اند توانمند شده و در اجتماع موفق شوند.

– تولید و پخش جنگ ها و برنامه های مناسبتی، تقویمی و فصلی برای جلب مشارکتهای مردمی با همکاری دستگاههای اجرایی، سازمانها و نهادهای فعال در این قلمرو.

– برگزاری مسابقات با هدف جلب منابع مالی و مشارکتهای مردمی جهت صرف در امور خیر با جذب حامیان اسپانسرهای اجتماعی

– تولید و پخش فیلم، سریال و مستند و … دارای مضامین و موضوعات فوق

راههای تأمین مالی شبکه

– درج منابع و اعتبارات مورد نیاز در بودجه های سنواتی کشور بر اساس احکام مندرج در قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور و قانون برنامه ششم توسعه

– جلب مشارکت و جذب منابع و اعتبارات دستگاههای اجرایی و حاکمیتی برای تهیه و اجرای برنامه های شبکه

– جلب مشارکت حامیان اجتماعی (اسپانسر) برای شبکه و برنامه های آن

– جذب تبلیغات و آگهی از فعالان اقتصادی برای شبکه و معرفی آنان بعنوان بنگاههای نیکوکار با اجرای کمپین های تبلیغاتی و رسانه ای در قالب برندینگ

– انجام فعالیت های جنبی نظیر راه اندازی سایت، برگزاری مسابقات ورزشی، هنری و … خیرخواهانه، بازارچه خیریه، معرفی
چهره های ماندگار ، اعطای نشان نیکوکار برترو … با مشارکت فعالان دولتی ، حاکمیتی و مردمی این حوزه و جذب منابع از طریق آگهی و تبلیغات محیطی

– وضع تعرفه یا عوارض روی تراکنش های اینترنتی چندرسانه ای و صرف منابع آن برای شبکه و اهداف آن

– جلب نظر تهیه کنندگان برای واگذاری رایگان آثار خود جهت پخش در شبکه با هدف ترویج فرهنگ نیکوکاری (صرفه‎جویی در هزینه‎های شبکه)

– جلب نظر هنرمندان جهت برنامه سازی و اجرا در شبکه بطور داوطلبانه و بعنوان مشارکت در عمل خیر بصورت نوبتی (صرفه‌جویی در هزینه‎های شبکه)

جمع بندی

نیکوکاری، نوع دوستی و خیر خواهی از جمله مضامین متعالی و پر بسامد در آموزه های دینی و ملی فرهنگ و تمدن اسلامی –  ایرانی است و تاریخ و ادبیات ایران، مشحون و مملو از  حکایات و روایاتی از جوانمردی، نیک خواهی و کمک به همنوع است و ظهور و بروز “فقر” و “آسیب های اجتماعی” به هیچ وجه شایسته این تمدن نیست و بی شک ایجاد یک شبکه تلوزیونی تخصصی و  حرفه ای برای بسط و ترویج مفاهیم “مسابقه خیر” ، “گفتمان خیر جمعی” و … می تواند به فرهنگ سازی و جریان سازی مفید و موثر در این زمینه منجر شود .

علی حیدری

عضو و نائب رئیس هیات مدیره

سازمان تامین اجتماعی