جبران فرصت سوزی‌ها با افزایش سرمایه اجتماعی
روزنامه خورشید: مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی در کنگره ملی «حماسه اقتصادی و نقش متخصصان در دولت» با اشاره به فرصت‌های از دست رفته در فضای اقتصادی کشور برای خدمتگزاری بیشتر و بهتر به مردم، از اتخاذ رویکردهای تخصصی و حرفه‌ای با هدف رفع این نقصان‌ها در دولت جدید خبر داد.
به گفته وی، گسترش سرمایه اجتماعی به عنوان عامل مقوم وفاق ملی و ایجاد امید در مردم، می‌تواند در فرآیند تولید، گسترش امنیت ملی و اجتماعی نقشی اساسی ایفا کند و این مهم جز با «رویکردهای معطوف به تأمین اجتماعی» و در قالب گسترده تر «سیاست گذاری اجتماعی مبتنی بر رفاه اجتماعی» نمی‌تواند محقق شود.
مشروح سخنان دکتر نوربخش، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی را در کنگره ملی حماسه اقتصادی و نقش متخصصان در دولت پیش رو دارید:
مبانی بنیادی و کارکردهای اساسی تأمین‌اجتماعی
تأمین اجتماعی نظامی اندیشیده شده و بنیان نهاده بر مبنای الزام پیوند حوزه های اقتصاد و اجتماع و موجد پیوند و همسودی بین نیروهای حاکمیتی، کارگری و کارفرمایی در جهت ایجاد جامعه‌ای انسانی و مبتنی بر باور و حفظ کرامت انسانی و حقوق شهروندی است.
نظام تأمین اجتماعی و از جمله سیستم بیمه های اجتماعی در حوزه اجتماعی به عنوان یکی از مهم‌ترین مظاهر تجلی ظهور ملت به شمار می‌رود. این نظامات به عنوان پیامد ایجاد ظهور دولت، ملت ها و پایگیری دولت های مکلف بر اساس قراردادهای اجتماعی و مقید به قانون مطرح‌اند.
در عرصه اجتماعی زمینه‌های بنیان نظام بیمه‌های اجتماعی شامل به وجود آمدن روابط کارگری و کارفرمایی و رشد و آگاهی نیروی کار، تراکم فعالیت‌های اقتصادی، مخاطرات ناشی از زندگی صنعتی و تعمیق فقر و شکاف اجتماعی و لزوم ایجاد فضای گفت و گو و تفاهم و مشارکت اجتماعی را می‌توان برشمرد.
در عرصه اقتصادی نیز شکل‌گیری و انباشت سرمایه صنعتی، نیاز به کارگران متخصص و دارای تأمین، لزوم زمینه سازی امنیت تولید و کارایی اقتصادی در پی رکود و نابسامانی تولید و فضای اجتماعی در قرن نوزدهم، ناکارآمدی نظریات اقتصادی معطوف به بازار خود تنظیم‌گر را هر چه بیشتر عیان ساخت و در این سیر در بیش از یک قرن نظام تأمین اجتماعی بنیان گرفت و تناورتر شد.
با توجه به الزامات پیش گفته، ویژگی‌های کارکردی اساسی تأمین‌اجتماعی را به شرح ذیل می‌توان برشمرد:
• تأمین اجتماعی مبنای اساسی برای وفاق ملی است.
• تأمین اجتماعی از مهم‌ترین ابزار و اهداف توسعه است.
• تأمین اجتماعی زمینه‌ساز تأمین رفاه در سایه مسئولیت‌های فردی و اجتماعی است.
تأمین اجتماعی از سویی با درنظر گرفتن افق‌های توسعه‌ای و نقش بلا منازعی که در این چشم‌انداز ایفا می‌کند، در سطوح خرد و کلان منشأ اثر بوده و سامان یافته است و از سویی دیگر در فضای میان ساحتی حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی نقش دوسویه‌ای را ایفا می‌کند.
تأمین‌اجتماعی در ایفای نقش بسیار مهمی که برعهده دارد نه تنها ملزم به درک پیچیدگی‌های حوزه‌های یاد شده است، بلکه بار پیچیدگی ناشی از هم کنشی و برهم کنشی حوزه‌های یادشده را نیز بر دوش می‌کشد. از این رو، این حوزه از جمله تخصصی‌ترین حوزه‌های دانش پایه در عرصه‌های نظری و عملی است.
ژرفا و پیچیدگی مباحث حوزه تأمین اجتماعی در بسیاری از مواقع تبیین و انتقال مفاهیم را با دشواری بسیار همراه می‌کند و مخاطرات بسیاری را در جهت تقلیل مفاهیم، ابعاد و کارکرد آن به‌وجود می‌آورد. پیامد این نگاه های تقلیل‌گرایانه در بسیاری از مواقع آسیب های بسیار به نظام تأمین اجتماعی کشور خواهد زد که کارکردهای تأمین‌اجتماعی را دچار خدشه می‌کند.
انتظار آن است که در فرآیند تکوین حماسه اقتصادی، نگاهی تخصصی‌تر به تأمین‌اجتماعی به خصوص در حوزه‌های مدیریت و سیاست گذاری کلان صورت پذیرد تا از باورهایی همچون “تأمین اجتماعی مانع توسعه است، تأمین اجتماعی ضد تولید است، تأمین اجتماعی ناقض مسئولیت فردی است و خصوصی سازی تأمین‌اجتماعی راهکار توسعه رفاه و تأمین‌اجتماعی است،” افسون‌زدایی شود. باورهایی که به گواه تجربیات جهانی و بنیان‌های نظری معطوف به توسعه پایدار مبتنی بر کرامت انسانی و حقوق شهروندی راه به خطا دارند. در شرایط کنونی که کشور به‌واسطه تحریم‌های ظالمانه استکبار جهانی والبته به دلیل بعضی سیاست‌های اتخاذشده در سال‌های گذشته از نظر اقتصادی و روند توسعه دچار چالش‌هایی شده است و یکی از عوامل موثر در شکل‌گیری این فرآیند به عدم توجه بنیادی‌تر به “حوزه تأمین اجتماعی” به طور عام و “بیمه های اجتماعی” به طور خاص است. توجه به این موضوع می‌تواند به عنوان سرلوحه برنامه های دولت برای تسهیل “شرایط توسعه” و “تعمیق وفاق ملی” به شمار آید.
اتخاذ رویکردهای تخصصی برای جبران نقایص
اینجانب قصد ورود به چالش‌های سازمان تأمین اجتماعی در هشت سال اخیر را که بخشی از آن در گزارش هیات تحقیق و تفحص در صحن مجلس محترم شورای اسلامی ارائه شد و نیز آثار تعویض هشت مدیر عامل در هشت سال و پرونده‌های حقوقی مطروحه که بخشی از آسیب های سرمایه انسانی در سازمان است را ندارم. لاجرم تجربه حاصل چنین گذشته‌ای چراغ راه آینده است. تأکید من بر آن است که فرصت‌های از دست رفته‌ای در فضای اقتصادی‌ای که باید و می‌توانست به خدمتگزاری بیشتر و بهتر به مردم منتهی شود وجود داشت که امروز با اتخاذ رویکردهای تخصصی و حرفه‌ای سعی بر رفع آن نقصان‌ها می‌رود. بازسازی‌ای که در فرآیند توسعه کشور و در هماهنگی با رویکردهای مدبرانه بی‌گمان می‌تواند تاثیری اساسی داشته باشد.
در مباحث مرتبط با توسعه پایدار نیز نظام تأمین اجتماعی جزو بنیان‌های اساسی و اصلی به‌شمار می‌رود که بدون بسط و تعمیق این نظام و بازتعریف ازجایگاه آن در تعاملات اجتماعی – اقتصادی کشور نمی‌توان به توسعه پایدار دست یافت.
۱- مجاری و راه‌های تحقق کارکردهای اساسی تأمین‌اجتماعی در بستر حماسه اقتصادی
ویژگی‌ها و کارکردهای اساسی برشمرده شده در نظام تأمین اجتماعی در دو سطح کلان و خرد از راه‌ها و مجاری ذیل تحقق می‌یابند:
سطح کلان :
• کمک به توسعه و تضمین پایداری توسعه
• کاهش فقر و شکاف اجتماعی و برقراری عدالت اجتماعی
• ایجاد همکاری و مشارکت اجتماعی
• ایجاد مسئولیت و گسترش هویت و ارتقای سرمایه اجتماعی
سطح خرد:
• ایجاد رفاه و تضمین سلامت فردی
• پیشگیری از مخاطرات و گسست‌های زندگی اجتماعی و اقتصادی
• ارتقای بهره‌وری نیروی کار در نتیجه امنیت و رضایت فردی
• ارتقای مسئولیت پذیری فردی در محیط کار و جامعه
۲- نقش و کارکرد بنیادی تأمین‌اجتماعی در تکوین حماسه اقتصادی
• ایفای نقش پشتیبانی و لجستیکی عرصه تولید
– تأمین‌اجتماعی مهم‌ترین و تنها نهاد حمایت‌کننده نیروی کار و خانواده آنها در فرآیند زندگی کاری فرد و پس از آن و تدبیری است برای امیدبخشی به نیروی کار نسبت به آینده و توان فایق آمدن به گسست‌های اقتصادی و اجتماعی و طبیعی محتمل.
– تعدیل‌کننده مناسبات بازار کار متناسب با خواست‌های طرفین(کارگر و کارفرما) است به گونه‌ای که فضای گفت‌وگو و توافق را در مقابل فضای مجادله و تقابل تقویت کرده و هزینه‌های مبادلاتی تولید را کاهش می‌دهد.
• ایجاد احساس امنیت
تأمین‌اجتماعی با ایجاد احساس امنیت برای نیروی کار و خانواده‌های آنان عملا ضمانت‌های اجرایی کار و انگیزه‌های درونی و بیرونی کار در نزد نیروهای متخصص تقویت کرده و بهره‌وری تولید را افزایش داده و امنیت تولید و فضای کسب و کار را برای کارفرمایان و کارآفرینان توسعه می‌دهد.
۳-نقش و کارکرد اجرایی و تخصصی تأمین‌اجتماعی در تکوین حماسه اقتصادی
• در حوزه بیمه‌های بازنشستگی: با توجه به نقش تعدیل‌کنندگی و توزیعی عمودی و افقی درآمدها، این نهاد بدین وسیله به ارتقای رفاه فردی و جمعی جامعه یاری می‌رساند. این نقش متکی بر محاسبات بیمه‌ای گسترده‌ای است که با در نظر گرفتن مفروضات منصفانه به نوبه خود تجلی هم‌افزایی تخصص‌های بین رشته‌ای در پیشبرد و ایفای حقوق شهروندان در حال و آینده است.
• در حوزه بیمه‌های سلامت: سازمان تأمین‌اجتماعی به عنوان بزرگ‌ترین خریدار درمان از یک سو و دومین تولیدکننده بزرگ خدمات درمانی از دیگر سو، در گفت‌وگو و تعامل با سایر ارائه کنندگان و سیاستگذاران عرصه سلامت نقش به سزایی را در تسهیل دسترسی و تامین عدالت در برخورداری از درمان مناسب توسط بیمه شدگان خود ایفا می‌کند.
• در حوزه سرمایه‌گذاری: نظام تأمین‌اجتماعی با توسعه پس انداز ملی و با به کارگیری سرمایه‌های تجمیع شده از محل بیمه‌های اجتماعی و با لحاظ رویکردهای اجتماعی به سازو کارهای صرفا اقتصادی، نقشی اساسی را در فرآیند تولید کشور و در نهایت توسعه بازی می‌کند.
در سازمان تأمین‌اجتماعی پس از گذار از یک روند پر تلاطم با فراز و فرودهای بسیار که بخش عمده این فرآیند ناشی از نادیده گرفتن توان تخصصی و حرفه‌ای و به حاشیه رفتن متخصصان بوده است،با استقرار دولت تدبیر و امید در اقدامی هماهنگ تلاش شده که با دعوت از صاحبنظران و متخصصان در حوزه‌های بیمه‌ای، درمانی و اقتصادی،فرهنگی و فناوری اطلاعات و تشکیل کارگروه‌های حرفه‌ای (۱۰ کارگروه) بتوان در راستای اهداف کلان سازمان گام‌های سنجیده‌تری را سامان داد. متعاقب آن با بهره‌گیری از متخصصان سازمان نسبت به طراحی نظام برنامه‌ریزی مناسب با ساختار‌ها و شرایط سازمان اقدام شده است که امید است در آینده‌ای نه چندان دور شاهد به بار نشستن این تلاش‌های حرفه‌ای در راستای ارائه هر چه بهتر نقش در خور سازمان در توسعه کشور و خدمتگزاری به مردم و نظام مقدس جمهوری اسلامی‌ایران باشیم.
بدیهی است ایجاد فضای گفت‌وگوی کارشناسی درون و برون سازمانی یکی از اساسی‌ترین گام‌های تاثیرگذار در گذار به پارادایم تدبیر و امید در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی به شمار می‌رود.
امید است در سایه تدبیر در عرصه‌های مختلف و از جمله در عرصه اقتصادی با بهره‌مندی در این حوزه و تقویت نگاه حرفه‌ای تأمین‌اجتماعی، سازمان تأمین‌اجتماعی بتواند نقش درخور و قابل انتظار خود را در حمایت از نیروی کار متخصص چه در حوزه کارگری و چه در حوزه کارفرمایی ایفا کند و پنجره‌های امید را به آینده‌ای روشن بگشاید.
منبع: روزنامه خورشید، نسخه دیجیتالی، شماره ۷۰، ص۹
معتقدم همان قدر که سیاستها و رفتارها باید اصلاح شوند به همان میزان باید کارکردها و رفتارهای مدیریتی اصلاح شود. اقدامات مدیرعامل در برقراری ارتباط دو سویه با همکاران جای تقدیر و تشکر دارد اما باید به امید خدا به طرفی رفت که این تعاملات کارسازتر و مثمر ثمر تر باشد ممعتقدم که سوای از بحث سازمانی یا غیر سازمانی بودن مدیرعامل ؛ امروز سازمان تامین اجتماعی در برهه ای از زمان قرار دارد که نیاز همه جانبه به کار سخت و دشوار دارد تا بتواند سرپا بایستد. باید تمام اجزای آن کار کنند و کار کنند و فقط کار در غیر اینصورت نشستن و امید به اینکه یک نفر یا ۵ نفر بتوانند منجی سازمان باشند دردی را دوا نمی کند.
جناب مدیرعامل باسلام
باتوجه به عزم جدی ونگرش جنابعالی درخصوص اصلاحات درسازمان باید ورودی های سازمان راکنترل کرده وازنیروهای فعال باهوش استفاده کرده وبرای استخدام نیروازطریق آزمونهای کارشناسی شده اقدام نمایید.نه این که درهر شعبه ای تعدادی نیرودرابتدابصورت شرکتی بعدبه صورت قراردادی وبعدبصورت پیمانی ودرنهایت به استخدام رسمی درآمده بدون این که تخصصی داشته باشند.