سرمایه اجتماعی و همدلی شرکای سازمان تامین اجتماعی، در مسیر راهبردی
در سالی که بنام سال همدلی و همزبانی دولت و ملت نامگذاری شده است با بررسی چهارچوب مفهومی سرمایه اجتماعی از منظر اسلام و همچنین جامعه شناسی، تاثیر شرکاء و نقش ایشان در بستر کارکردی سرمایه اجتماعی سازمان تامین اجتماعی نیازمند بررسی و مدلول سازی مجدد می باشد.
سرمایه اجتماعی از اواخر قرن ۱۹ از اقتصاد وارد علوم سیاسی و اجتماعی شده است که دارای مفاهیم متعددی می باشد: بوردیو ،جامعه شناس فرانسوی در تعریف این مفهوم معتقد است که سرمایه اجتماعی از تعهدات و وظایف و مسئولیتهای اجتماعی (پیوندها و روابط اجتماعی) تشکیل می شود که تحت شرایط خاص قابل تبدیل شدن به سرمایه اقتصادی می باشد. وی سرمایه اجتماعی را شبکه نسبتا با دوامی از روابط کمابیش نهادینه شده توام با شناخت و تعهدات از جمله اعتماد متقابل تعریف می کند که به عنوان منابع بالفعل و یا بالقوه موجبات لازم تسهیل کنش های فردی و جمعی کنشگران را فراهم می سازد و هدف آن رسیدن به سرمایه اقتصادی است . از سوی دیگر پوتنام ،سرمایه اجتماعی را وجوه گوناگون سازمان اجتماعی نظیر اعتماد و هنجارها می داند که می تواند با تسهیل اقدامات هماهنگ ،کارآیی جامعه را بهبود بخشد و یا کلمن سرمایه اجتماعی را نوعی فرصت پدید آمده از طریق کار کردش می داند که دولتها (سازمان) می توانند از کاربست سرمایه اجتماعی چهارچوبی فرابخشی وتسهیل کننده کنش های جمعی برای پیشبرد استراتژیها و راهبردهای اساسی نظام (سازمان) متصور شوند . بیشینه کارآیی سرمایه اجتماعی با همسو سازی الویتهای نظام حاکم (سازمان) و مردم (شرکاء) شکل می گیرد و این موضوع جزء الویتهای راهبردی مدیریت ارشد سازمان تامین اجتماعی در احیاء بر معاونت امور فرهنگی و اجتماعی بوده است.
اکنون در بسیاری از رشته های علمی از سرمایه اجتماعی سخن گفته می شود، از جمله در جامعه شناسی ،علوم سیاسی، اقتصاد در سطح سیاستگذاریهای محلی و ملی و همچنین در سازمانهای بین المللی و بنگاههای اقتصادی و اجتماعی مشتری مداری در کنار سرمایه اولیه (طبیعی)، دارائیهای تولید شده و منابع انسانی ،سرمایه اجتماعی به عنوان چهارمین مولفه بررسی سطح کلان و توفیقات سازمانها محاسبه و بکار می آید. واژه سرمایه نیز تاکید بر این دارد که سرمایه اجتماعی مثل سرمایه انسانی یا مالی مولد است ، این سرمایه شما را قادر می سازد تا ارزش بوجود آورید، کاری انجام دهید و به هدفی نائل شوید و… .
بر اساس تحقیقات یک پژوهشگر دینی، سرمایه اجتماعی در اندیشه امام علی (ع) شامل نظام اعتماد و مجموعه ای از ابعاد مختلف از جمله اخلاق گرایی ، رضایت عمومی، بستگی متقابل و روابط اجتماعی است .
سرمایه اجتماعی، مفهومی پیشبرنده و کاتالیزور برای تحقق اهداف دولت (سازمان) و مردم (شرکاء) محسوب میشود و به همین خاطر “اعتماد” عنصری محوری در این رهیافت به شمار می رود ، به همین دلیل اگر میان چشم اندازترسیمی سازمان و الویتهای ترجیحی شرکاء فاصله ایجاد شود ، اعتماد به عنوان باید اصلی سرمایه اجتماعی سلب خواهد شد و در اثر تشدید فرآیند فرسایش سرمایه اجتماعی، شاهد گسست دولت (سازمان) و ملت (شرکاء) خواهیم شد که بحمدالله سازمان تامین اجتماعی در دوره کنونی فعالیت خود و همزمان با بازگشت به ریل اصلی خدمت رسانی به جامعه هدف با برنامه ریزی مناسب در جهت سرمایه اجتماعی حداکثری در حال اوج است و توانسته مشکلات حاد اجرائی و هجمه های برون سازمانی را بنحو احسن مدیریت و پشت سر بگذارد . آقای دکتر لاریجانی، ریئس مجلس شورای اسلامی نیز برپایه کارنامه فعالیت دو ساله اخیر سازمان تامین اجتماعی گفته است : سازمان تامین اجتماعی به عنوان یک نهاد غیر دولتی می تواند با اتکاء بر سرمایه (اجتماعی) بیمه شدگان و فعالیت اقتصادی مطلوب در جامعه نقش مهمی در رفع دغدغه ها و ایجاد رفاه یعنی برای بیمه شدگان و مستمری بگیران و آرامش درونی برای کارفرمایان ایفاء کند.
اما اجزای سرمایه اجتماعی در راستای پیگیری و تقویت این سرمایه سازمانی با مشارکت و حضور شرکای اجتماعی دارای دو مولفه است.
الف) پیوندهای عینی افراد (شرکاء و سازمان) که نوعی ساختار شبکه ای می بایست برقرار کننده ارتباط بین افراد (شرکاء) باشد در واقع در فضای اجتماعی سازمان ایشان با مدیران و اجزای اصلی سازمان پیوند برقرار کنند که به نظر می رسد ایده شکل گیری و احیای مجدد معاونت فرهنگی واجتماعی سازمان در دوران مدیرعامل و هیات مدیره فعلی سازمان و تقویت شکل گیری دبیرخانه دائمی شرکای اجتماعی سازمان در این راستا قابل ارزیابی می باشد.
ب)پیوند ذهنی شرکاء و سازمان که بر اساس آن می بایست دارای ماهیت متقابل مبتنی بر اعتماد و دارای هیجانات مثبت باشد که برنامه ریزی و هدف گذاری کنونی سازمان تامین اجتماعی با همین نیت و با هدف ارتقای سرمایه اجتماعی سازمان که در سالهایی از الویت های راهبردی سازمان کنار گذاشته شده بود مجدداً مورد نظر سیاستگذاران سازمان قرار گرفته است . روند فعالیت جاری این سازمان نوید بخش اعتماد دو سویه تشکل های کارفرمائی ،کارگری و بازنشستگی و مجموعه سازمان تامین اجتماعی به عنوان یک نهاد اجتماعی و اقتصادی مشتری مدار می باشد که مدیران حافظ منافع شرکای اجتماعی می باشند وبر همین اساس نیاز است در مرحله هدف گذاری سازمان در برنامه استراتژی( سند راهبردی در دست تدوین و برنامه ششم توسعه) اعتماد بین شرکاء و تامین اجتماعی که شاید درمرحله اولیه آن محدود به اعتماد بین افراد خاص می باشد به اعتماد انتزاعی و دربرگیرنده آگاهی از مخاطرات و تکالیف قانونی طرفین و نهادی باشد.
یقینا اعتماد نسبت به نظامهای انتزاعی نظیر نهادها نیز دارای باورهایی می باشد که آنتونی گیدنز آن را ایده اعتماد به (نظام های تخصصی) می نامد. در این حالت اعتماد شرکاء در مجموعه ای مانند سازمان تامین اجتماعی از اعتماد به اشخاص بسوی ساخت سازمان سوق داده می شود و در حالت بهینه اعتماد شرکاء از اعتماد به سوی مدیران محدود به اعتماد نسبت به نظام استاندارسازی، تنظیم قواعد و قوانین ، نظارت و کنترل کیفیت و… می رسد و سنجش این نظامها در سازمان می تواند میزانی از اعتماد را از سوی شرکاء به همراه داشته باشند . چنین اعتمادی زمینه ساز همبستگی اجتماعی نهادینه شده مدیران سازمان و شرکای اجتماعی جهت تحقق اهداف سازمان تامین اجتماعی بر پایه سند چشم انداز و ماموریتهای مورد نظر در سند راهبردی می شود.
مقام معظم رهبری با اشاره به ظرفیت عظیم نظام و مردم (سازمان وشرکاء ) در خصوص نامگذاری سال جدید می فرماید: این ظرفیت عظیم و مهم دست یافتنی است ولی شروطی دارد یکی از مهمترین شروط عبارت است از همکاری صمیمانه میان ملت و دولت (شرکاء و سازمان)، اگر این همکاری صمیمانه از دو سو شکل بگیرد، یقینا همه آنچه را که جزء آرزوهای ما است دست یافتنی است . دولت (سازمان) کارگزار ملت(شرکاء) و ملت (شرکاء)کارفرمای دولت(سازمان) است .هر چه بین ملت(شرکاء) و دولت(سازمان) صمیمیت بیشتر،همکاری بیشتر و همدلی بیشتر باشد ،کارها بهتر پیش خواهد رفت.
با توجه به نقشه راه ، دور از ذهن نیست چنانچه اعتماد اجتماعی شرکاء و مدیران سازمان که با همدلی و همزبانی زمینه ساز توسعه سرمایه اجتماعی می شود تحقق عینی تر یابد بر اساس نظریه آدام اسمیت که اعتماد و سرمایه اجتماعی را روان کننده حرکت اقتصادی بازار ( بنگاه اقتصادی مشتری مداری) می داند، سازمان تامین اجتماعی ( به عنوان سازمانی پایدار ، پویا ،چابک و سرآمد در پاسخگویی با فرآیند های هوشمند ارائه خدمات کیفی و…) در بسترهای اقتصادی خود نیز بهتر از گذشته به مسیر خود ادامه می دهدو رابطه ذیل در سازمان نیز عملیاتی می شود :
اعتماد اجتماعی * فعالیت داوطلبانه = سرمایه اجتماعی
با توجه به کاهش قابل توجه سرمایه اجتماعی در سالهای گذشته برای سازمان تامین اجتماعی (به عنوان نهاد عمومی غیر دولتی، بین نسلی ، با هویت اجتماعی واقتصادی در گستره عمومی و…)، لازم است سرمایه گذاریهای جدید برای ارتقای سرمایه اجتماعی به عنوان سرمایه گذاری کم مصرف ولی پر بازده صورت پذیرد.
حمیدرضا اشراقی
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی کارفرمایان
و سازمانهای سازمان تامین اجتماعی
به کجا چنین هراسان ؟
به قلم: همکار امیدوار
دلنوشته های یک همکار جهت استحضار مدیرعامل محترم و مسئولین ارشد سازمان بالاخص جناب آقای حیدری عزیز ( هرچند که امیدی به درج این مطلب در taminpress وجود ندارد ولی با این اوصاف امید دارم که برادر گرامی جناب حیدری خواننده این مطلب باشد .)
هنوز دیرزمانی نگذشته است که در مقابل صحبتهای دوستان و آشنایان که از بی عدالتی و پارتی بازی در سازمانها شکوایه داشتند با افتخار و محکم اعلام می کردیم که نه در سازمان تامین اجتماعی اصلا در حوزه استخدامی این مباحث وجود ندارد ، در حوزه انتصابات ضوابط وجود دارد ، مسئولین سازمان تلاش دارند از حق همکاران و بیمه شدگان دفاع کنند.
اما اکنون چه؟ وقتی که کارگر ساختمانی را می بینم که با ۴ فرزند هنوز در نوبت بیمه کارگران ساختمانی منتظر بیمه شدن ،هر از چند گاهی به شعبه سر می زند اندوهناک می شوم و اندوهناکتر می شوم وقتی که فلان مهندس عضو……. به سفارش فلان نماینده با کارت مهارتی که هنوز مهرش خشک نشده است به جمع کارگران ساختمانی بیمه شده می پیوندد ! ( گاهی وقتها به این فکر می کنم که آیا این شیوه ای برای رای جمع کردن نماینده نمی باشد ؟)آری وقتی که تنها شرط بیمه شدن کارگر ساختمانی داشتن معرفی نامه از فلان نماینده مجلس می باشد با خود می اندیشم به کجا چنین هراسان !
اما اکنون چه ؟ وقتی که می بینم فلان همکار با داشتن شرایط اداری و سازمانی موردنیاز برای انتصاب در پستی در مقابل همکار دیگری که دارای سفارش از فلان ارگان و یا فلان نماینده می باشد به کنار گذاشته می شود، با خود می اندیشم به کجا چنین هراسان !
اما اکنون چه ؟ وقتی که جوانی را که با مدرک کارشناسی ارشد در آزمون سازمان پذیرفته شده است و هنوز به کار گرفته نشده است ولیکن فلان خانم و فلان خانم با ۴۰ سال سن و بدون آزمون استخدامی با سفارش فلان نماینده مشغول به کار شده است . با خود می اندیشم به کجا چنین هراسان !
اما اکنون چه ؟ وقتی که مسئولین محترم سازمان در قبال شنیدن مشکلات شانه خالی می کنند و اعلام می کنند که از طریق مبادی غیر سازمانی به مدیر سفارش کن و نیز می فرمایند فلانی مدیر است و اختیار تام دارد با خود می اندیشم آیا مسئولی می تواند نعوذبالله مدیری را درجایگاه خدایی قراردهد و مدیر نیز به واسطه بده و بستان با فلان نماینده احساس قدرت خدایی نماید و باز هم با خود می اندیشم به کجا چنین هراسان !
اما اکنون چه ؟ وقتی که فلان رئیس شعبه به صرف رانت حاصله از منافع مشترک با مدیر و لابی با نمایندگان احساس قدرت لایتناهی می نماید و به راحتی با آبرو ، حیثیت و شخصیت همکار برخورد می کند! با خود می اندیشم به کجا چنین هراسان!
اما اکنون چه ؟ وقتی که صحبتهای زیبای مسئولین سازمان را در مورد جایگاه همکاران ، مقررات وارزشهای موجود در سازمان در هفته نامه تامین می بینم و مصلحت اندیشی مسئولین سازمان در قبال مدیران و تدابیر مدیران محترم را در قبال نماینده ها و ارگانهای خاص می بینم، با خود می اندیشم به کجا چنین هراسان !
با تمام اوصاف فوق باز هم من با اتکال به قدرت لایزال الهی هنوز نیز امیدوارم و امیددارم! چراکه هیچگاه نادرستی دوام نخواهد داشت.