سیما رحمتی نژاد: اثرات منابع انسانی در توسعه

مقدمه:

تجربه کشورهای توسعه یافته نشان داده است که توسعه دارای ابعاد مختلفی است و بحث از توسعه کاملا انسانی است. در توسعه لزوم بهره برداری انسانها از نتایج توسعه مورد نظر است. توسعه هنگامی مقبول و انسانی است که در آن رفاه همه انسانها منظور شود و همه بتوانند از ثمرات آن برخوردار شوند. معیارها و ملاکهای کلی پیشرفت و توسعه یافتگی که مورد توافق مجامع ذیصلاح علمی و جهانی است، مسائلی است که می تواند از طریق نهادینه کردن برخی اصول در جامعه ارزیابی شوند، آن اصول عبارتند از:

• داشتن هویتی مستحکم
• نظام آموزشی پویا
• علم گرایی
• فرهنگ اقتصادی غنی
• تعیین تکلیف امنیت
• و قدرت مشروعیت

سرمایه اصلی یک کشور در حال توسعه، مردم اند و استقلال فرهنگی و اقتصادی از طریق سرمایه گذلری بر منابع انسانی و تربیت نیروی انسانی، اثربخش ترین سرمایه گذاری است.

توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است. امروزه توسعه مفهوم فنی و اقتصادی صرف خود را از دست داده و به تدریج در بسیاری از نظام های برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی، توجه بر بعد انسانی و غیر فنی مادی آن نیز روبه رشد نهاده است. از این رو انسان در روند توسعه، نقش محوری و راهگشا داشته و به عنوان وسیله و هدف یا بهره دهنده یا بهره گیرنده آن قلمداد می شود.

نقش منابع انسانی در توسعه

امروزه توجه به توسعه و به ویژه منابع انسانی به قدری گسترده و عمیق است که در بسیاری از کشورها وزارتخانه ای مستقل برای توسعه منابع انسانی اختصاص داده و پی ریزی کرده اند و یا حداقل مراکز و بخش های متمرکزی ایجاد کرده اند که ضمن همکاری با سازمان (ESCAP)، سازمان ملل و اخذ راهبردها و پیشنهادات و کسب تجربیات جهانی، با یک برنامه ریزی متمرکز و رویکردی عاملی – منطقه ای در پی بهبود و ارتقای سطح قابلیت ها و استعدادهای افراد انسانی باشد. تربیت نیروی انسانی متخصص با توجه به وظایف آتی این نیروها و نقش آنها در توسعه کشور می تواند در سه محور عمده جهت گیری شود.

1. نیروی متخصص آموزشی که ضمن تدریس در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی از آن استفاده خواهد شد که به سبب اهمیت آن در تربیت دیگر نیروهای متخصص آن را محور ” مادر” می نامند.
2. نیروی متخصص تحقیقاتی که در امر پژوهش و تحقیق در مراکز آموزش عالی و دیگر سازمانها مورد استفاده قرار می گیرند.
3. نیروی متخصص اجرایی در بخش اجرایی کشور از قبیل صنعت و خدمات و کشاورزی کاربرد خواهند داشت، مسلما به نیروهای متخصص کافی در هر بخش که عامل اجرای موفق این سیاستها و سرمایه گذاریها باشند احتیاج می باشد.

تفاوت توسعه منابع انسانی با توسعه انسانی

توسعه منابع انسانی عبارتست از یک رشته فعالیت های سازمان یافته و کاربردی در یک مدت زمان مشخص که برای تغییر رفتار وجهه نظر شغلی افراد طرح ریزی شده باشند. فعالیتهای توسعه منابع انسانی یکی از ملزومات بهینه سازی ساخت و کارکرد هر سازمان با سیستمی است که با افزایش بهره وری و کارایی نیروی انسانی در سن تحصیل به عنوان نیروی بالقوه و آتی بازار اشتغال و جمعیت فعال یاری می رساند. این گونه فعالیتهای توسعه منابع انسانی از سویی به طور بالفعل با نیروهای واقع در سن فعالیت و بخصوص نیروهای شاغل هر سازمانی سرو کار می یابد و از سوی دیگر به لحاظ یک دیدگاه سیستمی و یا کل نگر می تواند تمامی افراد جامعه را در بر گیرد.

به عبارت دیگر: توسعه انسانی فرایندی است از گسترش گزینه های مردم شامل عمر طولانی و سالم، دسترسی به آموزش و پرورش، بهره مندی از سطح زندگی شایسته، حقوق انسانی تضمین شده، احترام به خویشتن و رفع تبعیض های نژادی و جنسی و مادی.

توسعه منابع انسانی، انسانها را به عنوان وسیله قلمداد کرده و به بعد نیروی انسانی که بر پایه آن نقش انسانها به عنوان ابزاری برای فزونی تولید کالاست می پردازد. حال آنکه توسعه انسانی، انسان و بهره مندی او را هدف قرار می دهد و معنای واقعی توسعه را در ترقی افکار و شخصیت می داند.

تجربه با ارزش و عمیق ژاپن امروزه سرمشق و الگوی بیشتر کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است. راز پیشرفت اجتماعی، علمی و اقتصادی تنها در اعتلا و حرمت به شخصیت انسانها نیست بلکه در گماردن افراد شایسته در سمت مناسب با قابلیت ها و توانمندیهای آنها می باشد تا با ایجاد یک ساختار مناسب سازمانی، شرایط تجلی و تبلور فرهنگ مناسب کاری در فضای همگون سازمان فراهم آید. گسترش فرهنگ غنی سازمانی از طرف عناصر هم خو و سازگار سبب ایجاد فضای احترام، اعتقاد، باور و یگانگی در سایر محیط های اجتماعی می شود.

از آنجا که هر توسعه ای از انسان آغاز می شود، بهترین میراثی که می توان برای آینده گذاشت، اندیشه های غنی، ظرفیت های ذهنی بالا و فرهنگ قوی است که در سایه آن نسل های آینده بتوانند افق های جدید زندگی و مقوله توسعه را در زمان خود گسترش دهند.

موفقیت هر کشوری در فرایند توسعه به متغیرهای متعددی مانند اعتبار، برنامه زمان، وجود طرح های مناسب، ماشین آلات، تجهیزات و سایر لوازم و ابزار بستگی دارد که مهمترین آنها عامل انسانی شناخته شده است. مادام که عامل انسانی عشق و انگیزه مشارکت در کار و تولید را نداشته باشد تدارک موفقیت آمیز سایر منابع شرط تضمین نیل به مقصود، موفقیت در توسعه تلقی نمی شود.

سیما رحمتی نژاد، کارشناس فرابری داده ها، دانشجوی دکترا جامعه شناسی اقتصادی و توسعه