کژ راهه عدالت

«حاشیه ای برسخنان اخیر وزیر بهداشت و معاون اجتماعی ایشان درخصوص حوزه  رفاه اجتماعی»

در اولین روزهای کاری سال ۱۳۹۷ و در حالی که طبق گفته جناب آقای دکتر فاضلی، کشور دچار “هم پیدایی بحرانها“ شده است و در شرایطی که صرفنظر از مضایق و مخاطرات بین المللی و منطقه ای، بحرانهای محیط زیست، آب، خشکسالی، اشتغال جوانان و بویژه فارغ التحصیلان دانشگاهی، و از بالارفتن سن ازدواج جوانان، فقر، آسیب های اجتماعی، کسری صندوقهای بازنشستگی و … بطور همزمان و توامان در کشور وقوع و  حدوث  یافته اند و علی القاعده بایستی دولت و مجموعه حاکمیت بر این مسائل تمرکز یابند، وزیر بهداشت و معاون اجتماعی ایشان به طرح مسائلی حاشیه ای پرداخته اند و با حمله به حوزه رفاه اجتماعی متولیان این حوزه را بی سواد و غیر علمی خوانده اند. البته مشخص نیست این دونفر براساس کدام تجربه و تحصیل، به خود صلاحیت اظهار نظر در این زمینه را داده اند و درخصوص میزان علم و سواد مدیران و کارشناسان حوزه
رفاه اجتماعی اظهار نظر می کنند و اساساً چرا بایستی دولت اینقدر بی سر و بی در  و پیکر باشد که مسائل مربوط به صلاحیت علمی متولیان  آن و یا مسائل ساختاری و تشکیلاتی آن در کف جامعه و در سطح رسانه ها مطرح شود، بهر تقدیر همانطور که به رئیس جمهور حق می دهیم که براساس تشخیص خود متولیانی را برای حوزه نفت، بهداشت و درمان و … انتخاب کند و بر این انتخاب صحه می گذاریم، بایستی به انتخاب ایشان در حوزه رفاه اجتماعی نیز احترام گذاشت .

مشخص نیست که آقای ایازی در دوره تصدی مدیریتی خود در شهرداری تهران چه گلی به سر مقولات عدالت اجتماعی و
رفاه اجتماعی زده اند که حالا مدعی این موضوع شده اند؟ اساساً ایشان که الان سالهاست متولی بخش خود خوانده اجتماعی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند، چه عملکرد شاخصی در این زمینه داشته اند؟

آیا وزیر بهداشت اطلاع ندارند که طی نیم قرن اخیر تاریخ کشور، در ساختار دولت بیش از دو سوم سالها حوزه رفاه و تامین اجتماعی زیر نظر وزارت بهداشت بوده است؟ و علی القاعده ایشان و وزارتخانه متبوع ایشان بایستی پاسخگوی بی عدالتی موجود در کشور باشند. آیا  اساساً صحیح است که برای گسترش تشکیلات وزارتخانه خود یا تصرف یک سازمان یا جذب منابع و اعتبارات بیشتر، به سیاه نمایی کل حاکمیت بپردازیم و تمامی توفیقات نسبی که کشور در عرصه عدالت اجتماعی داشته است را نادیده بگیریم؟

جالب توجه اینکه بسیاری از معاونان و مشاوران ایشان افرادی هستند که نان حوزه رفاه اجتماعی را خورده اند و نمکدان شکسته اند و در اواخر دهه ۷۰ حوزه رفاه اجتماعی و تأمین اجتماعی به این افراد پناه و ارتقاء داد و برای برخی از این افراد زمینه فعالیت و رزومه ساخت و الان در وزارت بهداشت به معاونت، مشاورت و مباشرت مشغول هستند و اگر وزیر بهداشت بنا بر اعتقاد خود گفته اند که کشور فاقد افراد باسواد و علمی در زمینه رفاه اجتماعی است، علی‌القاعده نبایستی این قبیل افراد را بکار می گرفتند.

از این مسائل که بگذریم باتوجه به اینکه نمی خواهم مشابه وزیر بهداشت درمورد سواد و علم متولیان بهداشت و درمان قضاوت کنم و به انتخاب رئیس جمهور محترم در این زمینه احترام می گذارم فلذا به عملکردها می پردازم. بهتر است آقای ایازی گزارش دقیقی از عملکرد طولانی مدت خود در شهرداری تهران و میزان عدالت محقق شده ارائه نمایند و مشخص کنند که شهرداری تهران در دوره تصدی ایشان چقدر در کاهش فقر و نابرابری و کاهش آسیب های اجتماعی گام برداشته است؟ آیا شهرداری تهران در دوره ایشان “فقیرساز“ بوده است یا “فقیر نواز“؟ ایشان مشخص کنند که آیا ساخت و سازهای بی‎رویه “مال‌ها“ چه نقشی در کاهش فقر و نابرابری داشته است؟ ایشان مشخص کنند که آیا در دوره تصدی ایشان عدالت و رفاه نه در بین شهروندان که حتی در بین پرسنل شهرداری رعایت شده است یا خیر؟ و باتوجه به وضعیت اسفبار و فاجعه آمیز صندوق بازنشستگی شهرداری که ماحصل عملکرد ایشان می باشد، مشخص نیست ایشان چگونه به خود اجازه می‎دهند درمورد متولیان حوزه رفاه اجتماعی کشور و سازمان تأمین اجتماعی اظهار نظر کنند؟

وزیر بهداشت درمورد فقدان عدالت در کشور و کل حاکمیت سخن گفته اند و ایشان و معاونشان گفته اند که بایستی حوزه رفاه اجتماعی در یک جا متمرکز شود البته مشخص نیست که براساس کدام رفرنس علمی و از چه منظری به رفاه اجتماعی نگاه می‌کنند چراکه براساس تقسیم بندی متداول علمی و عملی دنیا رفاه اجتماعی شامل مسکن، آموزش (از ابتدایی تا عالی)، اشتغال و تأمین اجتماعی است و قلمروی تأمین اجتماعی آن نیز شامل حوزه های امدادی (حوادث و اجتماعی)، حمایتی و بیمه‎های اجتماعی بوده و حوزه بیمه های اجتماعی آن شامل بیمه های درمان، بازنشستگی، بیکاری و … است و بایستی ابتدا مشخص کنند که نقطه عزیمت بحث آنان چیست؟ و از کدام آدم باسواد و عالم مقوله “رفاه اجتماعی“ را وام گرفته اند ولیکن صرفنظر از این موضوع، بهتر است وزیر بهداشت به این سوال پاسخ دهند که آیا علیرغم اینکه قریب به ۴۰ سال است که موضوع آموزش پزشکی از “الف“ تا “ی“ در وزارتخانه ایشان متمرکز و مجتمع گردیده است (برخلاف تمام تجارب علمی و عملی دنیا) آیا توزیع پزشکان در کشور عادلانه است؟ آیا دسترسی به پزشکان در کشور برای همه مردم به عدالت میسر است؟ آیا ما همان عدالت حداقلی دسترسی نوبه ای به پزشک دهه ۴۰ و ۵۰ که با بکارگیری پزشکان هندی و فلیپینی در روستاهای کشور داشتیم، را در حال حاضر داریم؟

اوائل انقلاب یکی از دلایل جدایی آموزش پزشکی از وزارت علوم (بر خلاف تمام کشورهای با سواد و عالم دنیا) این بود که می خواهیم متناسب با نیاز کشور پزشک تربیت کنیم و علی القاعده با توجه به انحصار و تمرکز تام و تمام مقوله آموزش پزشکی از ابتدا تا انتها در وزارت بهداشت ما بایستی پس از چهل سال شاهد چالش عدم ارتباط صنعت با دانشگاه در این حوزه نباشیم. ولی میزان پزشکان عمومی بیکار یا شاغل در خارج از حیطه پزشکی، میزان پزشکانی که با پول مردم و کشور پزشک شده اند ولی شماره نظام پزشکی هم نگرفته اند و … گویای این واقعیت است که همیشه تمرکز ساختاری نمی تواند منجر به کار آمدی و اثر بخشی شود و بهتر است بجای اینکه هر چند سال یک ادغام و تفکیک مکانیکی و ساختاری انجام دهیم، سازوکارها را اصلاح کنیم.

واقعیت اینست که علیرغم همه توفیقات نسبی که کشور در عرصه های مختلف از جمله بهداشت و درمان و آموزش پزشکی داشته است ولیکن در حال حاضر دسترسی آسان روستائیان و عشایر و به پزشک در محل سکونت خود، نسبت به زمان بکارگیری پزشکان هندی و فیلیپینی بسیار کمتر و نا عادلانه تر است و صد البته پزشکان هندی و فیلیپینی برای کشور بسیار ارزان تر و
بی دردسرتر بودند در آن ایام پزشکان مزبور بصورت دوره ای به روستاها و سکونت گاههای عشایری سرکشی نموده و روستائیان و عشایر را ویزیت می کردند ولی هم اکنون اینگونه نیست و علیرغم دهها هزار میلیارد تومان هزینه در بخش آموزش پزشکی در حال حاضر بسیاری از شهرها و حتی شهرستانهای کشور، از کمبود پزشک رنج می برند تا چه برسد به روستاها و قس علیهذا .

خب اگر تمرکز و تجمیع ساختاری یک مقوله، می توانست کار ساز باشد علی القاعده تمرکز آموزش پزشکی در وزارت بهداشت که بر خلاف تمام کشورهای عالم و با سواد دنیا از چهل سال پیش تا کنون در ایران حادث گردیده، بایستی منجر به ایجاد عدالت در مقوله دسترسی به پزشک می شد، که نشده است. نگاهی اجمالی به توزیع پزشکان در کشور توسط یک آدم بی سواد و نا عالم نیز بر این نقیصه بزرگ صحه می گذارد ؟

جالب توجه اینکه وزیر بهداشت در یک محل غصبی که به نا حق از حوزه رفاه اجتماعی تصاحب نموده است یعنی دانشگاه علوم بهزیستی، به حوزه رفاه اجتماعی و متولیان مدیریتی و کارشناسی این حوزه، ایراد گرفته و توهین کرده است. بنظر می رسد لازم است همان افرادی که در اواخر دهه هفتاد و هشتاد سازمان تامین اجتماعی به آنها پناه داد و آنان را ارتقاء داد و هم اکنون نیز وابستگان آنها پس از بی خانمانی و دربه دری به لطف آقای دکتر نوربخش، در سازمان تامین اجتماعی به مناصب و مصادر مهم رسیده اند به وزیر محترم بهداشت یاد بدهند و یاد آور شوند که در دهه ۵۰ متولیان کشور “بهزیستی“ را معادل کلمه
“رفاه اجتماعی“ دانسته بودند و پس از اینکه در سال ۱۳۵۳ وزارت رفاه اجتماعی تشکیل شد و بعد از یکسال در وزارت بهداری وقت ادغام شد، اسم وزارتخانه متبوع ایشان به وزارت بهداری و بهزیستی تغییر نام یافت و قریب به دو سوم از نیم قرن اخیر، مقوله رفاه اجتماعی (تأمین اجتماعی) در زیرمجموعه افراد عالم و باسواد شاغل در وزارت بهداری و بهزیستی و سپس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده است.

بایستی خدمت وزیر بهداشت عرض کنم که مدیران و کارشناسان حوزه رفاه اجتماعی آنقدر با سواد و عالم بودند که در سال های ۸۰ تا ۸۳ برای تدوین و تصویب قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی تلاش کردند قانونی که در بسیاری از فرازها در تراز قانون اساسی است و در زمانی از لایه بندی و سطح بندی خدمات، نیازمندیابی فعال، آزمون وسع و … سخن گفته اند که هنوز در بسیاری از کشورهای باسواد و عالم دنیا، موضوع نظام چندلایه تأمین اجتماعی مطرح نبود. ولی اشکال کار اینست که در دولت قبل علیرغم اینکه بر لزوم اجرایی شدن هدفمندسازی یارانه ها ازطریق این نظام تصریح شده بود اینکار را از طریق وزارت اقتصاد و دارایی و مرکز آمار انجام دادند. اشکال کار اینست که علیرغم اینکه مقرر بود سیاست کارگستری با مدخلیت این نظام عملیاتی شود، طرح بنگاههای زود بازده را خارج از حیطه عمل این نظام انجام دادند و اشکال کار اینست که سهام عدالت و مسکن مهر را بدون مدخلیت و مشارکت نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی و بدون توجه به آزمون وسع و جانمایی اقشار و گروههای هدف انجام دادند .

اشکال کار اینست که بخش قابل توجهی از ساختارها و منابع مربوط به حوزه عدالت اجتماعی بصورت نهادی و خارج از حیطه عمل قوه مجریه است و منابع و اعتبارات قابل توجهی را در اختیار دارند و پاسخگو هم نیستند. اشکال کار اینست که در سالهای اخیر علیرغم اینکه در قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی تصریح و تأکید شده است که بایستی محوریت با نظام
بیمه ای باشد و حمایت را ازطریق بیمه انجام داد ولیکن طرح تحول سلامت که بایستی یک طرح حمایتی و بیمه ای بوده باشد را خارج از نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی و بصورت غیربیمه ای اجرا کردند. بدیهی است اگر صدها هزار میلیارد تومانی که طی ۱۴ سال گذشته و پس از تصویب و ابلاغ قانون مترقی ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی صرف طرحهای پول پاشی فوق شده ازطریق نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی و با مدخلیت آن انجام می پذیرفت و سپس کشور به عدالت اجتماعی و رفاه اجتماعی دست نمی‌یافت، آنوقت بایستی کارشناسان حوزه رفاه اجتماعی مورد سوال واقع می شدند و در علم و سواد آنها تشکیک صورت می پذیرفت و اتفاقاً کارهای بنیادی و اساسی بترتیبی که در قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی آمده بود، نیاز به آدم های باسواد و عالم دارد وگرنه شاباش دادن و پولپاشی که دیگر علم و سواد نیاز ندارد .

طبیعی است که وقتی شما بی حساب و کتاب پول پاشی کنید بجای اینکه چاله های فقر و فلاکت را پر کند، بر قله های ثروت و مکنت بیشتر می بارد و اگر این پول پاشی بی حساب و کتاب در فضای رانتی، تاریک و بدون شفافیت و محاسبه پذیری صورت پذیرد، افرادی که با چراغ سواد و علم می آیند کالای گزیده تری می برند و به انتفاع من غیرحق بیشتری می رسند .

بهتر است وزیر بهداشت یک آدم عالم و با سواد حوزه سلامت را پیدا کند که بگوید نظام پرداخت مبتنی بر سرویس ( FFS) به پزشکان عادلانه است و بهتر است وزیر بهداشت یک آدم با سواد و عالم حوزه سلامت را پیدا کند که بگوید عدم تعریف و تعیین بسته خدمات پایه و مکمل که سالها جزو وظیفه سنواتی وزارتخانه متبوع ایشان بوده و هست، مطابق عدالت اجتماعی است یا خیر ؟ بهتر است وزیر بهداشت یک آدم با سواد و عالم حوزه سلامت را پیدا کند که بگوید عدم اجرای نظام ارجاع و پزشک خانواده به رغم حکم قانونی آن از سال ۱۳۷۳ تا کنون، منجر به عدالت می شود یا خیر؟ و قس علیهذا

قسمت طنز ماجرا این نیست که وزیر بهداشت مدعی وجود افراد بی سواد و جاهل در حوزه رفاه اجتماعی شده است در حالی که بنا بر گفته خودش در جلسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بخش عمده ای از این افراد جاهل و بی سواد (به تعبیر وزیر بهداشت) در سال  ۱۳۹۲ با اعمال نظر و اعمال نفوذ شخص ایشان منصوب شده اند و بایستی پرسید چرا ایشان در سال ۱۳۹۲ نه تنها مانع انتصاب این افراد جاهل و بی سواد نشده اند، بلکه برای انتصاب آنها اعمال نفوذ نیز نموده است؟

قسمت طنز ماجرا این نیست که وزیر بهداشتی مدعی عدالت در کل حاکمیت و نظام شده است که حتی نتوانسته است عدالت را در وزارتخانه خود در بین پرسنل بخش بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایجاد کند و اعتراضات پرسنل غیر پزشک شاغل در بخش دولتی، گواه این ادعاست و بدیهی است کسی می تواند از عدالت دم بزند که بتواند عدالت را در یک مقیاس کوچک یعنی وزارتخانه خود اجرا کرده باشد.

قسمت طنز ماجرا این نیست که وزیر بهداشتی مدعی عدالت شده است که در قالب طرح تحول سلامت پول فقرا را صرف اغنیاء کرده و می کند! وزیر بهداشت بایستی پاسخ بدهد که چرا افراد پولدار و برخوردار بلحاظ آگاهی و دسترسی بیشتری که به مسائل و مراکز درمانی دارند، بایستی بطور رایگان (از جیب فقرا) بهترین درمان ها را دریافت کنند ؟ چرا بایستی یک فرد فقیر روستایی یا حاشیه نشین شهری که برای رفع گرسنگی خودش و فرزندانش مواد غذایی می خرد بایستی ۱% مالیات بر ارزش افزوده بیشتری بپردازد تا منابع حاصل از آن خرج درمان رایگان و تامین دارو و لوازم مصرفی پزشکی مورد نیاز آدمهای پولدار و متمول بالا شهری شود؟

چرا یک آدم فقیر روستایی و عشایری که دسترسی به خدمات درمانی ندارد، وقتی می خواهد چندسال یکبار برای فرزندش لباس بخرد بایستی ۱% مالیات بر ارزش افزوده بیشتری بدهد تا وزیر بهداشت این پول را در قالب طرح تحول سلامت خرج خرید دمپایی و پیژامه بیمار پولدار بالاشهری نماید؟

چرا بایستی یک آدم فقیر حاشیه نشین شهری که یک پیکان قراضه برای مسافرکشی دارد بایستی برای بیمه شخص ثالث ماشینش
حق بیمه بیشتری بپردازد تا منابع حاصل از آن خرج تأمین درمان، دارو، استند، مفصل مصنوعی و … یک آدم پولدار بالاشهری شود؟

وزیر بهداشت بایستی پاسخ دهد که چرا دستگاههای اجرایی حاکمیتی و دولتی بایستی برای کارکنان ستادی و تهران نشین خود با پول دولت و ملت و همان فقرا دارای بیمارستان اختصاصی و مدرن باشند و حتی در بین پرسنل دولت شاغل در دستگاهها و مستقر در مناطق مرکزی و دور از مرکز نیز عدالت رعایت نشود، ولی وزیر متولی این امر بخود اجازه بدهد که دم از عدم وجود عدالت در حاکمیت و نظام بزند.

قسمت طنز ماجرا اینجاست که وزیری دم از عدالت می زند که وزارتخانه اش کارخانه فقیرسازی است تا آنجا که ما از افراد باسواد و عالم شنیده ایم یکی از شاخصهای بین المللی ارزیابی نظام سلامت کشورها این است که چند درصد از مردم با ابتلا به بیماری و در اثر مخارج درمانی به زیر خط فقر سقوط می کنند. این شاخص بین المللی یعنی اینکه وزارت بهداشت فقیرساز است و طرفه تر آنکه وزیری که زیر مجموعه تحت مدیریت و راهبری او کارخانه فقیرسازی است ژست فقیرنوازی می گیرد !؟

و صد البته نگارنده مدعی وضع مطلوب عدالت اجتماعی و رفاه اجتماعی در کشور نیست و در مقام دفاع از عملکرد و کارکرد این حوزه برنیامده است و معتقد است که بایستی تناسبی بین مطلوبات و مقدورات نظام ایجاد کرد و توفیقات نسبی بدست آمده را مورد تخطئه و سیاه نمایی قرار نداد، بلکه هدف از این نوشتار دفاع از ساحت مدیران و کارشناسان عالم، باسواد، دغدغه مند، صالح و سالم حوزه رفاه اجتماعی است که متأسفانه وزیر بهداشت همه آنها را بی سواد و غیر علمی خوانده اند؛ اطلاق عام بکار
برده اند و تذکر این نکته که لازم است هر کسی در حوزه تخصصی و تجربی خودش اظهارنظر کند.

و کلام آخر اینکه در وضعیت بحرانی و حساس کنونی کشور و در شرایطی که صرفنظر از تهدیدات و مضایق بین المللی و
منطقه ای، کشور و دولت را بحران های جدی فقر، بیکاری، آسیب های اجتماعی، آب، محیط زیست و … دولت احاطه نموده و همچنین شرایط، فرصت و زمان برای کار برای دولت حاضر هر روز صعب تر می شود، بهتر است اجزاء و عناصر دولت از خودزنی پرهیز نموده و بیشتر به کار و مجاهدت برای برون رفت از این شرایط بحرانی بیاندیشند و دیگر اینکه وقتی امسال به عنوان سال حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده است، بهتر است وزرای محترم اگر از ایفای وظایف اصلی خود اطمینان یافتند و فراغتی داشتند هم به حمایت از کالای ایرانی بپردازند و هم از کارشناسان ایرانی حمایت کنند و در حداقل شرایط از تخطئه کارشناسان ایرانی حوزه رفاه اجتماعی پرهیز کنند چرا که اجرای نسخه های بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و سازمان بهداشت جهانی دردی از کشور ایران دوا نکرده و نمی کند و بخش زیادی از بی عدالتی هایی که وزیر محترم بهداشت به آن اشاره کرده اند محصول دیکته هایی است که این مجامع نوشته اند و کارشناسان عالم و با سواد، نعل بالنعل آنرا اجرا کرده اند بدون بومی سازی و بدون توجه به شرایط و مقتضیات عصری کشور .

علی حیدری

نائب رئیس هیات مدیره

سازمان تامین اجتماعی