یک آسیب جدی سازمانی

رضا منوچهری راد: اندر باب مزایا و برکات حضور مشاورین آگاه و خبره در سازمان ها بسیار شنیده ایم و خوانده ایم و اینکه حضور مشاورین تا چه حد می تواند نیل به اهداف سازمانی را نسهیل نماید. اما با توجه به این مزایا و یا فارغ از تبعات مشاوره اشتباه برای یک سازمان، آنچه باید به آن دقت نظر داشت آن است که آنچه نقطه نظر مشاور یا مشاورین است، صرفا یک پیشنهاد کارشناسی برای کمک به فرایند تصمیم سازی مدیریت است و ملاجظات حقوقی و اخلاق سازمانی حکم می کند که نقطه نظر مشاور یا مشاورین به عنوان دیدگاه رسمی سازمان تلقی نشود.
بسیاری از مشاورین آگاه، رعایت ملاحظات فوق را نموده و در هنگام اظهار نظر در رسانه های عمومی به این موضوع که نقطه نظر آنها شخصی است و الزاما دیدگاه سازمان متبوع را بیان نمی کند، تاکید می ورزند. اما سوال مهم این است که اگر مشاور یا مشاورینی این ملاحظات را مد نظر قرار ندهند و سازمان متبوع در مقابل آن واکنش لازم را نشان ندهد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ قاعدتا اولین موضوعی که به ذهن متبادر میشود این است که نقطه نظر بیان شده توسط مشاور را سازمان مربوطه پذیرفته است، لیکن در غیر اینصورت واکنش لازم ارائه میشد.

گروه مشاوران هیات مدیره تامین اجتماعی کیست؟

چندی است در تعدادی از منابع اینترنتی شاهد اظهار نظر های گروه مشاوران هیات مدیره تامین اجتماعی هستیم که به لحاظ نام و عبارت بکار برده شده، این شائبه را بوجود می آورد که آنچه توسط این گروه بیان می شود دیدگاه های رسمی سازمان تامین اجتماعی و یا هیات مدیره آن است مضافا اینکه سازمان در رد آن نیز واکنشی نشان نداده است.
برای مثال میتوان به اخرین اظهار نظر این گروه تحت عنوان ” تغییر پارادایم در صندوق تامین اجتماعی ” منتشر شده در ” خبرگزاری دنیای اقتصاد ” مورخ ۹۲٫۰۶٫۳۰ اشاره نمود. در نوشتار مذکور  آمده است:
” برداشت‌ های نادرستی از ماهیت کسب و کار بیمه تامین اجتماعی وجود دارد که تهدیدی جدی برای آن است.” که نگارنده یا نگارندگان نوشتار مذکور برخی از مهم‌ ترین این برداشت‌ های نادرست را اینگونه آورده اند:

۱-قانون اعداد بزرگ:

بر‌اساس این قانون افزایش تعداد بیمه شده ریسک را کاهش می‌ دهد. این قانون در مورد بیمه‌ های تجاری صحت دارد؛ چرا ‌که پرداخت غرامت به بیمه‌ شدگان قطعی نیست، بلکه محتمل است (مانند بیمه شخص ثالث). در بیمه تامین اجتماعی با افزایش تعداد بیمه شده حجم تعهدات نیز افزایش می ‌یابد بنابراین بزرگ شدن تامین اجتماعی به معنای ثروتمند شدن یا کاهش ریسک آن نیست.

۲-انحصار صندوق تامین اجتماعی:

به‌ رغم انتظار ذی‌نفعان مختلف و در راس آنها آحاد جامعه و الزام ماده ۲۸ قانون برنامه پنجم توسعه کشور مبنی بر آزاد شدن کسب‌ و کار بیمه‌ های بازنشستگی، کماکان تصور حاکم این است که انحصار صندوق تامین اجتماعی غیر قابل شکستن است.

۳-درک نادرست از تضمین دولت در قبال تعهدات

یکی از مهم‌ ترین توجیهات برای بی‌ توجهی به بحران پنهان موجود دلبستگی به تضمین دولت برای بازپرداخت تعهدات است. اگر چه تضمین دولت در این مقوله وجود داشته و دارد؛ اما اولا این تضمین به معنای جدی نگرفتن معضلات موجود نیست و ثانیا در صورت بروز بحران حتی دولت هم دچار چالش جدی خواهد شد. نمونه بارز این مساله وضعیت کشورهای اروپایی همچون یونان در عدم توان دولت برای حل بحران است.

۴-اعتقاد به کارکرد صرفا اجتماعی برای صندوق

متاسفانه تمرکز اصلی صندوق تامین اجتماعی بر حوزه‌ های هزینه محور است. بخش عمده منابع، زیر ساخت‌ ها و ساز و کارهای موجود با هدف اجرای بیمه ‌های حمایتی و صرف هزینه‌های درمان و بازنشستگی است. این درحالی است که اساسا موضوعی همچون تولید خدمات درمانی جزو وظایف این صندوق نیست.

۵-نقش حاشیه‌‌ای و احتیاطی برای حوزه سرمایه‌گذاری

فرآیند مدیریت سرمایه‌ گذاری در صندوق تامین اجتماعی در مقایسه با کارکرد آن در صندوق‌ های بازنشستگی بسیار ضعیف است. صندوق تامین اجتماعی و به تبع آن معاونت اقتصادی و برنامه‌ ریزی هیچ استراتژی رسمی و مدونی که مبنای طرح‌ ریزی ساختار مدیریت سرمایه‌گذاری باشد، ندارد. شستا نیز هیچ سند استراتژی رسمی و مدونی برای راهبری شرکت‌های زیر مجموعه (هلدینگ‌ها) ندارد. این امر سبب شده است که شستا نقش چندان متفاوتی نسبت به معاونت اقتصادی صندوق تامین اجتماعی ایفا نکرده، تنها یک لایه سازمانی اضافه و در نتیجه افزایش هزینه‌ کل را به صندوق تحمیل کند. عملکرد ضعیف شرکت‌ های زیر مجموعه در مقایسه با منابع عظیم در اختیار نتیجه این ضعف فرآیندی است.

و نگارنده یا نگارندگان در پایان چنین نتیجه‌ گیری می کنند:

صندوق تامین اجتماعی ایران از ماموریت اصلی کسب و کار بیمه فاصله زیادی گرفته است؛ چرا که موفقیت کسب ‌و کار بیمه در گرو مدیریت بهینه ذخایر و تمرکز بر راهبردهای سرمایه‌ گذاری است؛ در حالی که اکنون صندوق تامین اجتماعی بر حوزه‌ های بیمه و درمان تمرکز دارد و ثروت آفرینی از طریق مدیریت سرمایه‌ گذاری در حاشیه است. با توجه به شرایط محیطی و مقتضیات حاکم بر صندوق تامین اجتماعی و وجود بحران‌های بالقوه ناشی از کسری نسبت تعهدات به ذخایر، الزامات قانونی برنامه پنجم توسعه کشور، تراز منفی نقدینگی، فزاینده بودن نرخ افزایش مصارف به منابع و … اجرای تحولات راهبردی و تغییرات پارادایمیک، ضرورتی اجتناب‌ ناپذیر است.

و اما بعد

با عنایت به نقطه نظرات فوق الذکر گروه مشاوران هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی که بسیاری از آنها با دلایل و برهان های کارشناسی مردود می باشد، ملاحظه می فرمائید که فعالیت سازمان تامین اجتماعی تا حد یک بنگاه اقتصادی از نظر این گروه کاهش داده شده و عجیب است که هیچ واکنش رسمی از سوی سازمان به اینگونه اظهار نظرها نیز صورت نمی گیرد.
هر چند این نوشتار مجال پاسخگوئی به برداشت های نادرست گروه مذکور از موارد ۵ گانه فوق نیست و در صورت نیاز گروه کارشناسان خبره و فعال در حوزه رفاه و تامین اجتماعی آمادگی پاسخگوئی به شبهات ایجاد شده را دارند، ولی حتی اگر هم درست می بود، باید قطعا این نکته ذکر میشد که این برداشت ها صرفا نقطه نظرات شخصی گروه مذکور می باشد و سازمان تامین اجتماعی که قطعا خود دارای سختگوی رسمی و روابط عمومی می باشد میتواند نقطه نظرات این سازمان را منعکس کند.

حال چند سوال مطرح می شود:

• آیا این مطالب نظر هیات مدیره محترم سازمان است یا نظر مشاوران آنها؟
• آیا این نظرات، نظر همه اعضا محترم است یا یکی از اعضا و اگر جواب اینست که نظر یکی از اعضا،  باید پرسید چرا به اسم هیات مدیره منتشر شده است؟
• سوال دیگر اینکه آیا هیات مدیره این مباحث را تصویب نموده یا اینکه فقط طرح موضوع شده است؟
• پرسش دیگر  اینکه، این مباحث کجا و در چه مرجعی در سازمان به بحث گذارده شده و کجا فرصت دفاع به سازمان داده شده است؟
• این نتیجه گیری ها بر اساس چه متد و مطالعه ای انجام شده است؟
• و اینکه بایستی وقتی گروهی از عنوان حقوقی سازمان و یا هیات مدیره آن استفاده مینماید بایستی این موضوع از طریق مبادی رسمی صحه گذاری و تصدیق شود؟ آیا چنین بوده است؟
• آیا در خصوص مواضع مذکور، اجماع سازمانی و کارشناسی وجود دارد؟

علی ایحال دو جالت را میتوان متصور شد، یا عدم واکنش رسمی سازمان به این اظهارات به منزله پذیرش آن توسط سازمان است که در اینصورت مقوله دیگری است و یا این یک اظهار نظر شخصی است که در اینصورت عدم واکنش بموقع سازمان به آن خود یک چالش و آسیب جدی است که برای برون رفت از آن باید چاره ای اندیشید.